Moja babcia to niekwestionowana mistrzyni. Jej drożdżówka nie ma sobie równych, a krzepa, z jaką ta 85-letnia kobieta nadal wyrabia ciasto drożdżowe idealne, nie przestanie mnie zadziwiać. Wiele razy piekłam z nią wspólnie makowce i drożdżówkę czy rogaliki, a dziś podzielę się z Wami moimi (i babci) poradami.
Zobacz też: Przepisy na najlepsze wypieki
Babcie mają tę niesamowitą umiejętność, że ciasto drożdżowe idealne wychodzi im zawsze „na oko”. Zapytane o jego sekret, nie potrafią podać przepisu, ale gwarantuję Wam, że każdy z nas, z tak długim doświadczeniem w wypiekach jak one, też kiedyś będzie potrafił wsypać to i owo do miski, zagnieść, upiec, a potem zachwycić rodzinę i gości. Póki co, warto szlifować warsztat i korzystać ze sprawdzonych porad i proporcji.
Ciasto drożdżowe idealne – podstawa to mąka
Zawarty w mące gluten (czyli białko) sprawia, że surowe ciasto nabiera plastyczności. W momencie gdy zaczyna wyrastać, pojawiają się w nim bąbelki, a całość ulega rozciąganiu. Im bardziej plastyczne ciasto, tym ładniej będzie zwiększać objętość i nie pękać, dzięki czemu w trakcie wyrastania się nie odgazuje. Gluten jest również niezwykle istotny w czasie pieczenia, kiedy ulega ścięciu. To właśnie dzięki plastyczności i ścinaniu białka upieczone ciasto uzyskuje gąbczastą strukturę i miękkość oraz sprężystość.
Choć ciasto drożdżowe można upiec z mąki pszennej typu 450, najlepsze rezultaty da wykorzystanie mąki typu 500 (wrocławskiej) lub 550 (luksusowej). Mają więcej glutenu, łatwiej się je wyrabia, ciasto lepiej dzięki nim wyrasta.
Ciasto drożdżowe najlepsze – tylko ze świeżych drożdży!
Nic nie jest w stanie zepsuć ciasta drożdżowego tak jak pośpiech. Nieświeże drożdże? Idź do sklepu po nowe, bo niepotrzebnie stracisz czas, a ciasto i tak nie wyrośnie. Te, na których pojawiła się pleśń, natychmiast do kosza! Nie wolno odkrawać, kombinować, absolutnie! Nawet jeśli pleśń uwidoczniła się tylko na niewielkim kawałku, w rzeczywistości jest już w całej kostce. Oprócz świeżych drożdży warto mieć w domu zapas kilku saszetek drożdży instant. Przygotowuje się je nieco inaczej i z reguły nie wymagają nastawiania rozczynu, a proporcje przypadające na 1 kg mąki oraz instrukcja wykonania zawsze znajdują się na opakowaniu. Z reguły dodaje się ich do ciasta dwa razy mniej niż drożdży świeżych, ale przed pieczeniem ciasta koniecznie trzeba to sprawdzić na opakowaniu.
Ciasto drożdżowe krok po kroku
Rozczyn
To, co jest potrzebne na start, to rozczyn drożdżowy. Wyjęte z lodówki drożdże, doprowadzone, razem ze wszystkimi innymi składnikami, do temperatury pokojowej, zalane odrobiną ciepłej wody lub mleka, z dodatkiem niewielkiej ilości cukru i mąki, rozpoczynają proces fermentacji. To starter, który uaktywnia drożdże.
Gorący płyn, a zwłaszcza wrzątek, niszczy drożdże, dlatego nie wolno zbyt mocno podgrzewać wody czy mleka przed przygotowaniem rozczynu!
Mieszanie składników
Rozczyn, razem z żółtkami lub całymi jajkami, wodą/mlekiem/maślanką i mąką oraz pozostałym cukrem, miesza się na jednolitą masę. Choć w moim przepisie ciasto drożdżowe idealne zawiera jedynie żółtka, babcia dodaje całe jajka (na dwa żółtka mojej receptury przypada jedno jajko w cieście babci), a żeby ciasto miało więcej powietrza już na starcie, babcia oddziela białka i ubija je na niezbyt sztywną pianę. O tłuszczu na razie nie ma mowy, jego kolej przyjdzie potem.
Pierwsze wyrastanie
Podobnie jak rozczyn, wyrastające ciasto nie lubi przeciągów i zmian temperatury. Do wyrastania powinno mieć ciepło, choć nie wolno ogrzewać go zbyt mocno. Latem do wyrośnięcia wystarczy temperatura pokojowa. Zimą można wstawić miskę z ciastem, przykrytą, do zlewu z bardzo ciepłą wodą lub piekarnika nagrzanego do 30 st. C (góra+dół). A czy wyrośnie w lodówce? Oczywiście, że tak. Zostawione w chłodzie, potrzebuje do kilkunastu godzin na podwojenie swojej objętości (najprościej zagnieść wieczorem i wstawić do lodówki na całą noc). Będzie delikatniejsze i bardziej kruche, bez dużych bąbli w środku, dlatego ten sposób wyrastania świetnie sprawdzi się w przypadku ciasta na pizzę lub paszteciki czy rogaliki.
Drugie wyrastanie
Wyrobione z dodatkiem tłuszczu ciasto można przełożyć do foremki, w której będzie pieczone. Powinno podwoić swoją objętość i wtedy jest gotowe do wstawienia do piekarnika. Można skrócić czas wyrastania, znów posiłkując się ciepłą wodą lub minimalnie rozgrzanym piekarnikiem.
Jeśli ciasto nie wyrosło wystarczająco przed pieczeniem, po wstawieniu do pieca grozi mu powstanie zakalca i nieprzyjemny, drożdżowy zapach.
Ciasto drożdżowe idealne – temperatura pieczenia i jak długo piec
Nie przepada za zmianą temperatur, dlatego ciasto drożdżowe idealne potrzebuje szczelnego piekarnika, który wcześniej został rozgrzany do temperatury, w której ma być pieczone. Polecam pieczenie w piekarniku nagrzanym do 180-200 °C. W trakcie pieczenia nie wolno otwierać piekarnika, a po upieczeniu i sprawdzeniu, czy środek nie jest surowy, drożdżówka powinna wystygnąć w foremce, na kratce, żeby do spodu blaszki miało dostęp powietrze. Proces studzenia można rozpocząć w otwartym, wyłączonym piekarniku.
Po upieczeniu ciasto drożdżowe łatwo obsycha, dlatego dobrze przechowywać je w szczelnie zamkniętym pojemniku. A jeśli lekko podeschło, można dołożyć do pudełka kawałek obranego jabłka lub… wykorzystać je jako składnik bajaderki.
☟ W moich przepisach szklanka ma zawsze 250 ml, kostka masła to 200 g, a łyżka lub łyżeczka jest płaska, chyba że wyraźnie zaznaczam, że jest inaczej.
Składniki
- ½ kg mąki (przesiana; najlepszy efekt da mąka pszenna typ 500 (wrocławska lub 550 (luksusowa), z której ciasto wyrośnie najpięknie; najniższy indeks glikemiczny zapewni mąka orkiszowa lub razowa, choć nada ciastu ciemniejszą barwę i mniejszą puszystość))
- 30 g drożdży (świeże)
- ½ l mleka
- 3 żółtka
- 1 szklanka cukru
- 100 g masła (½ kostki; stopione)
- 1 łyżeczka ekstraktu z wanilii (opcjonalnie)
- 1 cytryna (opcjonalnie; tylko starta skórka)
🖩 Chcesz przeliczyć miary i wagi? Oto kalkulator.
LUBISZ PRZEPISY DOROTY?
Dołącz do ponad 15 tysięcy osób zapisanych do newslettera! Wysyłam tylko 2-4 wiadomości w miesiącu. Skorzystaj z podpowiedzi, co warto ugotować z aktualnie dostępnych w sklepach, sezonowych składników. Dowiesz się, co u mnie, jakie ciekawe rzeczy polecam i otrzymasz garść kulinarnych (i nie tylko) inspiracji.
E-BOOK NA POWITANIE - GRATIS
Przydatne przepisy i poradniki
Ciasto drożdżowe bez jajek - słodkie ciasto o delikatnej konsystencji można przygotować, zastępując mleko maślanką, a żółtka - ½ rozgniecionego, bardzo dojrzałego banana (lub niedużego, miękkiego i kremowego awokado) lub 3 łyżkami musu jabłkowego. Przydatne poradniki:
- Jak zrobić rozczyn drożdżowy
Jak zrobić
- Drożdże rozcieram w misce z 1 łyżką cukru, kilkoma łyżkami mąki i ciepłym mlekiem, do uzyskania konsystencji gęstej śmietany. Odstawiam przykryte, w ciepłe miejsce, bez przeciągów, do wyrośnięcia.
- W dużej misce ugniatam mąkę z żółtkami, wyrośniętym rozczynem drożdżowym, mlekiem, wanilią, skórką z cytryny i pozostałym cukrem.
- W trakcie wyrabiania do masy wtłaczam jak największą ilość powietrza.
- Odstawiam wyrobione, przykryte ściereczką ciasto w ciepłe miejsce, bez przeciągów i czekam, aż zacznie bąbelkować.
- Kiedy na powierzchni ciasta zaczną pojawiać się bąbelki, dodaję stopione i przestudzone masło. Wyrabiam całość, aż będzie odchodzić od ręki (można ewentualnie podsypać odrobinę mąki, ale ciasto nie powinno być zbyt suche). Nawet jeśli będzie się wydawało zbyt mokre, w trakcie intensywnego wyrabiania mąka pochłonie nadmiar wilgoci.
- Przekładam ciasto do natłuszczonej i obsypanej mąką lub wyłożonej papierem do pieczenia formy.
- Przykryte ciasto odstawiam w ciepłe miejsce, bez przeciągów, do wyrośnięcia.
- Kiedy podwoi swoją objętość (po ok. 30-60 minutach), wstawiam je do piekarnika nagrzanego do 180 °C i piekę przez ok. 30 minut.
- Wierzch ciasta powinien nabrać złocistego koloru, a środek można sprawdzić, wbijając drewniany patyczek – po wyjęciu powinien pozostać suchy.
Ciekawa jestem, czy ciasto drożdżowe z kruszonką i owocami to również jeden z Waszych ulubionych wypieków na lato. Lepsze z dodatkiem truskawek, rabarbaru czy może malin?
Jestem zaskoczona, bo zawsze robię z ksylitolem i nie zabija mi drożdży. Pieknie wyrasta
Też mi się kilka razy udało. Ale faktem jest, że ksylitol jest drożdżobójczy. Może kwestia tego, ile go jest w stosunku do drożdży :).
Dzisiaj robię. Chciałabym je zrobić ze śliwkami. W którym momencie powinnam je ułożyć
Owoce i inne dodatki zawsze przed ostatnim wyrastaniem ciasta :).
A jeśli całe jajka, to ile ich dać?
Zamiast 2 żółtek 1 całe jajko, to mój najprostszy przelicznik do ciast drożdżowych. Jeśli w obliczeniach wychodzi pół jajka, to trzeba jajko rozkłócić i wykorzystać połowę :).
Super, zawsze wychodzi, a rogaliki bomba.