Poprawna wymowa i pisownia nazw potraw i napojów

Odwiedzając polskie restauracje lubię, po zamówieniu potrawy lub napoju, zostawić sobie do przejrzenia menu. Przerzucam kartki w poszukiwaniu ciekawych pozycji, które zainspirowałyby mnie do zrobienia czegoś nowego na blog, a przy okazji wyłapuję najczęstsze błędy, a tych, niestety jest sporo.

Prowadząc dowolną restaurację, podobnie jak pisząc blog czy artykuły do gazet, wypadałoby zwracać uwagę na poprawność pisowni. Prowadząc restaurację z kuchnią zagraniczną, wypadałoby zwracać tę uwagę podwójnie. Niestety, dbałość o szczegóły nie zawsze przejawia się w restauracyjnych menu, a niedbałość o poprawną w piśmie polszczyznę jest bolączką ludzi mniej i bardziej znanych, wystarczy prześledzić na Facebooku profile lub strony fanów polskich celebrytów, dziennikarzy lub chociażby kulinarnych guru, wśród których pisownią na najniższym poziomie wyróżnia się kobieta sympatyczna i światowa (przez co brakiem znajomości podstawowych zasad słowa pisanego rażąca potrójnie): Magda Gessler.

Zobacz też: Potrawy pseudozagraniczne

Odwiedzając polskie restauracje oferujące kuchnię zagraniczną, spotykamy się z brakiem podstawowej wiedzy na temat pisowni, który w czasach łatwo dostępnych słowników online jest, moim zdaniem, przejawem zwykłego lenistwa, oraz wymowy, której przecież w takich słownikach również można posłuchać. Oto najczęściej popełniane błędy w mowie i piśmie:

Zobacz też

Spaghetti z sosem z zielonego kalafiora

1. Boeuf Stroganow – w Polsce przyjęła się już dawno niepoprawna nazwa „strogonow”, po rosyjsku mówi się „bjef stroganow”, a „boeuf” powinniśmy wymawiać jako „bef” (wymawiane oczywiście z odpowiednim akcentem i ułożeniem warg jak do głoski „o” przy jednoczesnej wymowie „e”), zaś „beef” jako „bif”.
2. Brioché – nazwę tej francuskiej, słodkiej, drożdżowej bułki wymawiamy jako „brijosze”, z akcentem na ostatnią sylabę. W Polsce przyjęła się już nie do końca poprawna wymowa „briosze”, ale równolegle, w wymowie i pisowni, funkcjonuje też poprawna, spolszczona wersja: brioszka.
3. Bruschetta – włoska grzanka, której poprawna wymowa to „brusketta” z delikatnie zaakcentowanym, podwójnym „t”. Słynna, niepoprawna wymowa „bruszczetta” stosowana przez panią Gessler jest prawdopodobnie spowodowana tym, że pani Magda nie zna włoskiego, za to dobrze mówi po hiszpańsku. A „bruszeta” to oczywiście nasz rodzimy, polski twór.
4. Café au lait – czyli, tłumacząc z francuskiego, kawa z mlekiem, wymawiana jako „kafe o le”, a nie jako „kejf u lejt”.
5. Cappuccino – pisane przez podwójne „p” i podwójne „c”, nie inaczej. Wymawiane jako „kapuczino”, z delikatnym akcentem na „cz”.
6. Crème brûlée – francuski deser waniliowy z karmelowym wierzchem. Poprawnie wymawiana nazwa to „krem bryle”, z tzw. francuskim „r” i ustami ułożonymi jak do wymowy głoski ”u” podczas wymawiania „y”.
7. Enchiladas – meksykańskie placki tortillas z wytrawnym, ostrym nadzieniem, zawinięte w rurki i zapiekane warstwowo w żaroodpornym naczyniu. Ich nazwę wymawia się jako „encziladas”.
8. Espresso – włoska kawa w malutkiej filiżance, której nazwa często, niepoprawnie, wymawiana jest jako „ekspreso” lub „eksprezo”. A wymawia się dokładnie tak jak wskazuje na to pisownia :).
9. Fajita – „j” wymawiane w języku hiszpańskim jako „h”, stąd oczywiście „fahita”, a nie „fadżita” albo „fadżajta”.
10. Foie gras – francuski pasztet z gęsich wątróbek, które czasem zastępuje się wątróbkami kaczymi. Poprawnie wymawiana nazwa to „fła gra”, a najczęściej słyszana w Polsce, niepoprawna wersja to „fłaje gras”.
11. Focaccia – „fokaczia”.
12. Fondue – „fądi”. „Fonde”, „fondiue” i inne wersje są niepoprawne.
13. Gazpacho – chłodnik andaluzyjski, którego nazwę wymawia się jako „gaspaczo” lub „gaspaczio”.
14. Gnocchi – Włosi „gn” wymawiają jako „ni”, a „c” i „ch” jako „k”, stąd poprawna wymowa to „niokki” z delikatnym zaakcentowaniem podwójnego „k”, a nie „gnoczczi”.
15. Gougeres – nazwę tych malutkich bułeczek wymawiamy jako „gużer”.
16. Guacamole – wymawia się jako „głakamole” lub „łakamole” – choć tutaj, ze względu na dużą liczbę krajów hiszpańskojęzycznych na całym świecie, wymowa może się różnić w zależności od regionu.
17. Kotlet de volaille – czyli kotlet z drobiu, najczęściej z piersi kurczaka, inaczej, zgodnie ze Słownikiem języka polskiego PWN, dewolaj. I polska twórczość do kompletu: devolaille, devolay, dewolaje, dewolai…
18. Lasagne – wymawiane jako „lazanie”, oznaczają szerokie, prostokątne płaty makaronu. Są przeznaczone do zapiekania w piecu lub piekarniku, przełożone rozmaitymi dodatkami i sosami. Sporadycznie, Włosi stosują liczbę pojedynczą „lasagna” wymawianą jako „lazania”. W Polsce upowszechnia się wymowa w liczbie pojedynczej i zapewne za jakiś czas jako poprawne będzie obowiązywało spolszczenie „lazania” (wymowa w liczbie pojedynczej przyjęła się np. w języku angielskim) ale najbezpieczniej stosować liczbę mnogą i odmieniać w zdaniu jako obcojęzyczne zapożyczenie („To jest (potrawa o nazwie) lasagne / To są lasagne”, „Idę do restauracji na lasagne„, „Na stole stoi ogromny talerz z lasagne„. Tak samo jak używamy w zdaniach wyrazu „spaghetti”.
19. Latte macchiato – wymawiane jako „latte makkiato”, z delikatnym zaakcentowaniem podwójnego „t” i „k”. Wszelkie formy pisane tj. „late machiato” itp. są niepoprawne.
20. Margarita – drink na bazie tequili, którego nazwę często niepoprawnie wymawia się jako „margerita”.
21. Mojito – może pewnego dnia jako poprawna przyjmie się polska pisownia „mohito” i może wtedy nie będzie się trzeba śmiać z „modżajto” :).
22. Piña colada – drink na bazie białego rumu, soku ananasowego i śmietanki kokosowej. Nazwę wymawia się jako „pinia kolada”, choć wszyscy i tak mówią „pina kolada” :).
23. Pizza Margherita – od imienia włoskiej królowej (Margherita di Savoia), wymawia się „margerita”, nie „margarita”.
24. Quesadillas – poprawnie wymawiane jako „kesadijas”, a nie „kłesadillas”.
25. Quiche – czyli wytrawna tarta. Najpopularniejszy w kuchni francuskiej quiche loraine, spotykany w wielu restauracjach, wymawiamy jako „kisz loren”, akcentując ostatnią sylabę w drugim słowie. Niepoprawna wymowa to „kiszej lorejn”.
26. Sałatka caprese – sałatka „kapreze” lub „kaprese” (wymowa „na pograniczu” „s” i „z”), nie „kapris” czy „kapres”.
27. Sos winegret – nazwa pochodzi od francuskiego vinaigrette i doczekała się spolszczenia. „Vinegret” i inne twory są niepoprawne.
28. Spaghetti alla puttanesca – choć trudno o pomyłkę w wymowie, nagminnie pisane „putanesca” przez jedno „t”.
29. Spaghetti bolognese – jedyną poprawną wymową nazwy tej potrawy jest „spagetti bolonieze”, a wszelkie kombinacje „bolonez”, „boloneze”, „bolone” to niestety niepoprawne, polskie wymysły. Dorzućmy do tego jeszcze wymawiane z niemiecka „szpagetti” i różne, niepoprawne wersje pisane: spagetti, bolonese, bolonais…
30. Tartiflette – „tartiflet”, z akcentem na ostatnią sylabę i tzw. francuskim „r”.
31. Tortilla, pollo (kurczak), paella – podwójne „l” w języku hiszpliańskim wymawia się jako „j”, np. wyspa Mallorca to Majorka. Dlatego powinno mówić się „tortija”, „pojo”, „paeja”, choć prawdopodobnie w Polsce na dobre upowszechni się wymawianie w tych słowach podwójnego „l”.

Podobnie jak nazwy potraw, również pojedyncze składniki mogą sprawiać problemy:

1. Anchois – wymawiamy jako „anszła”, z akcentem na ostatnią sylabę.
2. Awokado – ta pisownia jest jak najbardziej poprawna i nie ma sensu tworzyć cudów tj. „avokado” lub „awocado” lub używać oryginału: avocado
3. Blue curaçao – w polsce najczęściej stosowaną, błędną wymową nazwy tego błękitnego likieru jest „kurakao”, a poprawnie głoskę „ç” wymawia się jak polskie „s” lub, w niektórych przypadkach, podwójne „s”. Nazewnictwo likieru blue curaçao bazuje na nazwie wyspy Curaçao, wywodzącej się najprawdopodobniej z języka portugalskiego, wymawianej dwojako: przez władających wyspą Holendrów – „kirasau” oraz w języku papiamento – „kurasau”, przy czym w obydwu wymowach końcowe „u” wymawiamy, składając usta podobnie jak do głoski „o”. Część Polaków stosuje też wymowę amerykańską: „kiuraso”, zwłaszcza że pierwszy człon nazwy likieru, blue, również pochodzi z języka angielskiego i określa jego niebieski kolor. Najbliższą naszemu językowi polskiemu i jednocześnie potencjalnie zrozumiałą dla mieszkańców wyspy Curaçao wymową będzie „blu kurasau” lub „blu kirasau”, choć mówiąc „blu kiuraso” też nie popełnimy większej gafy. Wymowa „kyraso” czy „kuraso” i „kiraso”, stosowana powszechnie przez polskich barmanów, jest niestety niepoprawna.
4. Camembert – „kamąber” z francuskim „r” na końcu.
5. Cointreau – likier francuski, którego nazwę wymawia się „kłętro”, akcentując ostatnią sylabę.
6. Grejpfrut – nazwa tego owocu, pochodząca od angielskiego grapefruit, już dawno doczekała się spolszczenia, choć w pisowni jako poprawną dopuszcza się wciąż formę oryginalną. Niestety, w wielu miejscach można spotkać się z niepoprawną pisownią, np. „grapefrut”, albo, co gorzej, „grejfrut”.
7. Habanero – w języku włoskim i hiszpańskim w wyrazach rozpoczynających się na „h” pomija się tę głoskę w wymowie („h” nieme), dlatego na tę paprykę mówimy „abanero”.
8. Jalapeño – „halapenio”, nie inaczej.
9. Pancetta – „panczeta”, z delikatnym zaakcentowaniem podwójnego „t”.
10. Prosciutto – nazwę tej znanej i lubianej, włoskiej szynki wymawia się jako „prosziutto”, z delikatnie zaakcentowanym, podwójnym „t”. Wymowa „proskiutto” i „proszcziutto” jest niepoprawna.
11. Roquefort – nazwę tego pysznego sera wymawiamy jako „rokfor”, z akcentem na ostatnią sylabę.
12. Rukola – spolszczona pisownia pochodząca od włoskiego rucola.
13. Tagliatelle – makaron o kształcie niezbyt szerokich wstążek. Ponieważ w języku włoskim „gli” wymawia się, w lekkim uproszczeniu, jako „lji”, stąd „taljiatelle”, z delikatnie zaakcentowanym, podwójnym „l”, a nie „tadżiatele” albo „tadżliatele”.

A może znacie inne przykłady niepoprawnej wymowy i pisowni? Podzielcie się nimi w komentarzach. Najciekawsze zostaną dopisane do listy :).